><

Učebnice esperanta

Kvina leciono

Novaj vortoj - Nová slova

Esperanto Ĉeĥo
alk, ke (vyjadřuje 3. pád)
aŭskultiposlouchat
brulihořet
ĉarprotože, neboť
ĉemizokošile
ĉu ne?že ano?
diligentapilný
dormispát
elz, ze
fajrooheň
familiorodina
faridělat
feliĉašťastný
filosyn
fratobratr
ĝinjej
helpipomáhat
heroldohlasatel
infanodítě
japřece, vždyť, sice
jamuž, již
knabochlapec
komputipočítat strojem
koncertokoncert
kudrišít
kuŝiležet
laboripracovat
lampolampa, svítilna
laŭtahlasitý
legičíst
leterodopis
liberavolný, svobodný
libertempoprázdniny, dovolená
libertempaprázdninový
ludihrát
lumisvítit
modelovzor
nenionic
oftečasto
perpomocí něčeho
pupopanenka, loutka
registrizaznamenat
rigardisledovat
sciivědět, umět
sidisedět
startostart
ŝakošachy
ŝakludihrát šachy
ŝercožert
televidotelevize
tempočas
tropříliš
tutacelý

Gramatiko - Gramatika

  1. Přípona -in- značí ženské pohlaví: patro - otec, patrino - matka; filo - syn, filino - dcera; frato - bratr, fratino - sestra; knabo - chlapec, knabino - děvče.

    Srovnej: žák - žákyně, otrok - otrokyně

  2. Mužská křestní jména končí na -o, ženská na -a nebo -ino: Karlo - Karel, Karla - Karla; Mario - Marius, Maria - Marie;
    Paŭlo - Pavel, Paŭla - Pavla, Paŭlino - Pavlína;
    Jozefo - Josef, Jozefa - Josefa, Jozefino - Josefína.

  3. Přípona -il- značí nástroj, prostředek: aŭskulti - poslouchat, aŭskultiloj - sluchátka; komputi - počítat, komputilo - počítač; televido - televize, televidilo - televizor.

  4. Pády

    Esperanto má v každém čísle jen dva pády: první a čtvrtý.

    První pád podstatných jmen má koncovku -o. Čtvrtý pád tvoříme koncovkou -n, kterou přibírají podstatná jména, přídavná jména a zájména v čísle jednotném i množném: Jozefo aŭskultas belan koncerton; Karlo kaj Maria ĝin ne aŭskultas, ili legas interesajn librojn. Josef poslouchá pěkný koncert; Karel a Marie jej neposlouchají, čtou zajímavé knihy.

    Místo pátého pádu se používá pád první, ale bez členu: Patro, kion vi faras? - Otče, co děláš?

    Vztahy, které v češtině vyjadřujeme ostatními pády, vyjadřujeme v esperantu předložkami a tvarem 1. pádu;
    2. pád nejčastěji předložkou de
    3. pád předložkou al
    7. pád předložkou per;
    např.: Heroldo de Esperanto - Hlasatel esperanta (název časopisu); mi skribas al la patro - píši otci; al li - jemu, al vi - tobě, vám; registri per magnetofono - zaznamenat magnetofonem.

    Pamatuj

    1. pád podstatných jmen má koncovku -o Tablo, patro, infano...
    2. pád nejčastěji vyjadřujeme předložkou de Heroldo de Esperanto
    3. pád vyjadřujeme předložkou al Mi skribas al la patro.
    4. pád tvoříme koncovkou -n Karlo legas interesajn librojn.
    5. pád - místo pátého pádu se používá pád první, ale bez členu Patro, kion vi faras?
    6. pád tvoříme předložkou pri pri amiko
    7. pád vyjadřujeme předložkou per nebo kun Maria aŭskultas koncerton per aŭskultiloj.

    Rimarko

    Ptáme-li se na podstatné jméno v 1. pádě, je i tázací zájmeno v 1. pádě: Kio estas tio? Tio estas libro. Co je to? To je kniha.

    Ptáme-li se na podstatné jméno ve 4. pádě, je i tázací zájmeno ve 4. pádě: Kion vi legas? Mi legas libron. Co čteš? Čtu knihu.

  5. Zájmena osobní

    Jednotné číslo:       Množné číslo: 
    1. mi       já        ni        my 
    2. vi (ci)  ty        vi        vy  
    3. li       on        ili       oni, ony, ona 
       ŝi       ona 
       ĝi       ono 
    

    Tykání a vykání

    Po vzoru angličtiny se v esperantu všeobecně vyká (i sourozencům, dětem, ba i zvířatům). Odpadají tak rozpaky při rozhovorech. Zájmeno ci (ty) se občas vyskytuje v literárních překladech, pokud si originál toto rozlišování vynucuje. V praxi však tykání bývá nahrazováno oslovováním křestními jmény.

    V 3. osobě jednotného čísla rozlišujeme
    zájmenem li osoby rodu mužského,
    zájmenem ŝi osoby rodu ženského,
    zájmenem ĝi věci, rostliny i zvířata (bez ohledu na pohlaví):

    la patro   - li laboras         otec  - (on)  pracuje 
    la filino  - ŝi kudras          dcera - (ona) šije 
    la knabino - ŝi legas           děvče - (ono) čte 
    la tablo   - ĝi estas granda    stůl  - (on)  je velký 
    la libro   - ĝi estas bona      kniha - (ona) je dobrá 
    la karbo   - ĝi estas nigra     uhlí  - (ono) je černé 
    

    V množném čísle se rod nerozlišuje.

    Rimarko

    Ješte existují osobní zájmena oni a si.

    Oni - neurčité osobní zájmeno, značící "člověk, lidé", nemáme-li na mysli konkrétní osobu (člověka by to nenapadlo, jeden se ani nediví, lidé říkají, říká se, ono se proslýchá).

    Si - zvratné zájmeno třetí osoby li, ŝi, ĝi, oni. Vztahuje se k podmětu, ne však k první a druhé osobě. Pak říkáme doslova: myjí mne, myješ tebe, myje se, myjeme nás, myjete vás, myjí se.

  6. Slovesa

    Přítomný čas má koncovku -as pro všechny osoby obou čísel, proto musí být vždy uveden podmět, tj. buď podstatné jméno nebo osobní zájmeno.

       Jednotné číslo:               Množné číslo: 
    
    1. mi laboras       pracuji       ni laboras      pracujeme
    2. vi laboras       pracuješ      vi laboras      pracujete
    3. li laboras (on)  pracuje      ili laboras      pracují
       ŝi laboras (ona) pracuje
       ĝi laboras (ono) pracuje
    

Ekzercoj - Cvičení

  1. Přeložte následující podstatná jména a uveďte u každého příslušné osobní zájméno: otec, stůl, kniha, matka, židle, okno, děvče, syn, rodina, dveře, hoši, košile, panenka, papír, přítel, domy, kamna, záclony, koš, žerty.

    Modelo: tapiŝo - ĝi, frato - li

    Montri la solvon - Ukázat řešení

    Kaŝi la solvon - Skrýt řešení

    patro - li, tablo - ĝi, libro - ĝi, patrino - ŝi, seĝo - ĝi, fenestro - ĝi, knabino - ŝi, tempo - ĝi, filo - li, familio - ĝi, pordo - ĝi, knaboj - ili, ĉemizo - ĝi, pupo - ĝi, papero - ĝi, amiko - li, domoj - ili, forno - ĝi, kurtenoj - ili, korbo - ĝi, ŝercoj - ili.

  2. Přeložte: Jsme v pokoji. Čtu zajímavou knihu. Josefe, co děláš? Také čteš? Ne, nečtu, poslouchám koncert z Prahy. Je pěkný? Ano, je velmi pěkný. Co dělá Marie? Sedí u stolu, pracuje. Otec a matka také pracují? Ne, nepracují; on sedí u stolu a čte, ona sedí na pohovce a také čte. Co čtou? On čte esperantský časopis Starto, ona čte české noviny.

    Montri la solvon - Ukázat řešení

    Kaŝi la solvon - Skrýt řešení

    Ni estas en la ĉambro. Mi legas interesan libron. Jozefo, kion vi faras? Ĉu ankaŭ vi legas? Ne, mi ne legas, mi aŭskultas koncerton el Praha. Ĉu ĝi estas bela? Jes, ĝi estas tre bela. Kion faras Maria? Ŝi sidas ĉe la tablo, ŝi laboras. Ĉu ankaŭ la patro kaj la patrino laboras? Ne, ili ne laboras; li sidas ĉe la tablo kaj legas, ŝi sidas sur la divano kaj ankaŭ legas. Kion ili legas? Li legas la Esperantan gazeton Starto, ŝi legas ĉeĥan ĵurnalon.

  3. Odpovězte na otázky a použijte místo podstatného jména vhodné zájmeno osobní. Kie kuŝas la romano? Ĉu la patro legas ĝin? Kion faras Paŭlino? Kion ŝi kudras? Kion faras la infano (knabeto!)? Kion faras la filoj? Kia estas la ŝakludo? Ĉu ankaŭ vi ŝakludas? Kia estas la familio?

    Montri la solvon - Ukázat řešení

    Kaŝi la solvon - Skrýt řešení

    Ĝi kuŝas sur la tablo. Ne, li ne legas ĝin. Ŝi kudras. Ŝi kudras ĉemizeton. Li dormas. Ili ŝakludas. Ĝi estas tre interesa. Jes, ankaŭ mi ŝakludas. Ĝi estas feliĉa.

Libertempa ŝerco - Žert o volném čase

Patro: Kion vi faras, Karlo?
Karlo: Nenion, patro.
Patro: Kaj vi, Jozefo?
Jozefo: Mi helpas Karlon.
× Napište prosím, co se Vám líbí nebo nelíbí, co chcete vylepšit a jak udělat tyto stránky ještě lepší. Nebojte se psát i kvůli drobnosti. Pokud chcete dostat odpověď, nezapomeňte uvést kontaktní email.
Předem děkuji
Sendi / Odeslat
Poŝvortaro